Devlet Memurları Network Marketing Yapabilir mi?

Network Marketing’in Türkiye’de giderek yaygınlaşmasıyla birlikte, farklı meslek gruplarından binlerce kişi bu modeli ek gelir veya kariyer seçeneği olarak değerlendirmeye başladı. Bu noktada en çok sorulan sorulardan biri şu: “Devlet memurları Network Marketing yapabilir mi?” Sorunun basit bir cevabı yok; çünkü bu konu hem 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu hem de etik ve görev bağlamında oldukça hassas bir yapıya sahip. Yanlış bir adım, memurlar için idari yaptırımlara kadar uzanabilen sonuçlar doğurabiliyor.

Bu makale, ilgili yasa maddelerini sade bir dille açıklarken aynı zamanda Network Marketing’in bu maddelerle nasıl ilişkilendirildiğini pratik şekilde ortaya koyuyor. Bu içerik hukuki danışmanlık niteliği taşımaz; ancak konuya dair kapsamlı bir çerçeve sunar.

657 Sayılı Kanunun 28. Maddesi

657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 28. maddesi, memurların ticari faaliyet yürütmesine ilişkin sınırlamaları net şekilde belirler. Bu madde, memurların görevleri dışında ekonomik kazanç elde ederken uyması gereken etik ve hukuki sınırların temelini oluşturur.

Ticaret Yasağı

28. maddeye göre devlet memurları **doğrudan veya dolaylı olarak ticaret yapamaz**, ticari bir işletme kuramaz, şirket ortağı olsa bile şirketi temsil ve ilzama yetkili pozisyonda görev alamaz. Bu sınırlamanın amacı, memurun kamu görevindeki tarafsızlığını ve etkinliğini korumaktır. Ticaret yasağı, memurun ek gelir elde etmesini tamamen yasaklamaz; ancak ticari organizasyon oluşturmasını engeller.

Kazanç Getirici Faaliyet Yorumları

Maddenin yorumlanmasında kritik nokta şudur: Memurun ekonomik bir faaliyetten gelir elde etmesi mümkündür; ancak bu faaliyetin “ticari organizasyon” niteliği taşımaması gerekir. Yani kendi emeğini kullanarak sınırlı kapsamda gelir elde etmek çoğu durumda sorun oluşturmaz. Burada asıl belirleyici faktör, faaliyetin **işletme ölçeğine dönüşüp dönüşmediğidir**.

Network Marketing Bu Yasak Kapsamında mı?

Network Marketing’in devlet memurları açısından gri bölgeye düşmesinin nedeni, iş modelinin hem bireysel satış hem de organizasyon kurma boyutlarını içermesidir. Bazı yönleri “ticari faaliyet” gibi görünürken bazı yönleri bireysel kazanç kategorisine girer. Bu nedenle değerlendirme, iş modelinin nasıl uygulandığı üzerinden yapılmalıdır.

Ürün Satışı Değerlendirmesi

Devlet memurunun yalnızca kişisel kullanım amaçlı ürün alması veya çevresine sınırlı sayıda ürün satması, birçok hukuk yorumunda “ticari organizasyon” olarak değerlendirilmez. Çünkü bu faaliyet düzenli olmayan, süreklilik arz etmeyen ve işletme boyutuna ulaşmayan bir gelir oluşturur. Ancak memurun aktif şekilde müşteri ağı kurması, düzenli satış yapması ve bu satışlardan sistematik gelir elde etmesi halinde faaliyet ticari nitelik kazanabilir.

Ekip Kurma Unsuru

Memurun Network Marketing içinde ekip kurması, sunum yapması, organizasyon yönetmesi ve alt ekip performansından gelir elde etmesi durumunda faaliyet doğrudan **ticarete yaklaşır**. Çünkü bu yapı artık bireysel emekten ziyade bir organizasyon yönetimi anlamına gelir. 657 sayılı Kanun’un ticaret yasağı özellikle bu modeli kapsar.

Pasif Gelir Tartışması

Network Marketing’de sıkça bahsedilen “pasif gelir” memurlar açısından karışıklığa neden olur. Pasif gelir, organizasyon büyüdükçe artar ve memur aktif çalışmasa bile gelir elde eder. Ancak bu durum, memurun bir ticari organizasyona dahil olduğu anlamına geldiğinden 657’ye takılma ihtimali yüksektir. Yani memur aktif çalışmıyor olsa bile, ekip gelirlerinden kazanç elde etmesi yasak kapsamına alınabilir.

Olası Yaptırımlar

Devlet memurlarının ticaret yasağını ihlal etmesi yalnızca uyarı ile sonuçlanmaz; faaliyet boyutuna göre farklı disiplin süreçleri devreye girebilir. Bu nedenle memurların iş modeli konusunda dikkatli olması gerekir.

Uyarı / Kınama

Hafif düzeyde ihlallerde veya ticari faaliyetin kasıtlı olmadığı anlaşılan durumlarda memura **uyarı** veya **kınama** cezası verilebilir. Bu cezalar sicile işlenebilir ve ileride terfi süreçlerini etkileyebilir.

Disiplin Süreçleri

Memurun kazanç elde ettiği modelin ticari faaliyet olarak değerlendirilmesi halinde disiplin soruşturması başlatılır. Bu süreçte memurun çalışma şekli, gelir kaynakları ve organizasyon boyutu incelenir. Ticaret yasağının ihlali kesinleşirse daha ağır yaptırımlar devreye girer.

Kademe Ceza Riski

En ağır sonuçlardan biri **kademe ilerleme cezası**dır. Faaliyetin süreklilik taşıdığı ve memurun ticari bir organizasyon yönettiği tespit edilirse bu yaptırım uygulanabilir. Özellikle ekip kurma, sunum yapma, aktif satış ağı yönetme gibi faaliyetler riskli kabul edilir.

Devlet memurlarının Network Marketing yapıp yapamayacağı, iş modelini nasıl uyguladıklarına bağlı olarak değişir. Bu nedenle karar verirken yalnızca ürün satışı değil; organizasyon kurma, ekip yönetimi ve gelir modeli gibi unsurların tamamı değerlendirilmelidir. Bu metin genel bilgilendirme niteliğindedir; kesin yönlendirme için hukuki danışmanlık alınmalıdır.

Devlet memurları açısından Network Marketing, “yapılır mı–yapılmaz mı” gibi tek cümlelik bir yanıtla açıklanabilecek bir alan değildir. Asıl belirleyici olan, faaliyetin nasıl yürütüldüğü, hangi noktada bireysel kazanç sınırını aşıp ticari organizasyon niteliği kazandığıdır. Bu rehberde ele alınan 657 sayılı Kanun hükümleri ve uygulama örnekleri, memurlar için en büyük riskin belirsizlikten değil; yanlış yorumlanan esneklikten kaynaklandığını gösteriyor. Ürünle sınırlı, süreklilik taşımayan ve organizasyon kurma boyutuna ulaşmayan faaliyetler ile ekip yönetimi, pasif gelir ve sistemli kazanç arasındaki fark göz ardı edildiğinde sonuçlar idari yaptırımlara kadar uzanabiliyor.

Bu nedenle Network Marketing’e yaklaşım, “ek gelir fırsatı” perspektifinden çok, görev, etik ve hukuki sorumluluklar ekseninde değerlendirilmelidir. Amaç bir modeli teşvik etmek ya da tamamen dışlamak değil; memurların kendi mesleki statülerini riske atmadan, sınırları net biçimde görerek karar verebilmelerini sağlamaktır.