Network marketing şirketi seçerken yapılan hatalar, bir kişinin yıllarını, emeğini ve gelecekteki kazancını doğrudan etkileyen kritik kararlardır. Bu hatalar çoğunlukla acele verilmiş kararlar, sponsor etkisi, paket fiyatları, abartılı vaatler ve yüzeysel incelemelerden kaynaklanır. Bu rehberde, sahada binlerce kişinin yaşadığı tecrübelerden süzülmüş bir bakış açısıyla; network marketing şirketi seçme hataları, şirket analizi nasıl yapılır, yanlış güven tuzakları ve ELITE kontrol çerçevesi üzerinden derinlemesine bir inceleme sunuyorum.
Bu makale yüzeysel öneriler veren klasik “şirket seçme rehberleri” gibi değildir. Burada, davranış bilimi, psikoloji, veri analizi ve gerçek saha dinamiklerini bir araya getirip; bir networker’ın doğru şirketi seçmesi için yapmaması gerekenleri bütün açıklığıyla ortaya koyuyorum.
Paket Fiyatına Aldanma Hatası
Türkiye’de en sık rastlanan hatalardan biri, başlangıç paketinin fiyatına göre şirket seçmektir. Birçok kişi “paket pahalıysa kazancı da yüksektir” yanılgısına düşer. Oysa paket fiyatı sadece ticari bir tercihtir; şirketin sağlamlığı, sürdürülebilirliği veya liderlik modeli hakkında hiçbir şey söylemez.
Ayrıca bazı şirketler bilinçli olarak yüksek paket satarak hızlı ciro yaratmaya odaklanır. Bu, kısa sürede büyük hacim yaratsa da uzun vadede ekiplerde çöküş yaratır. Çünkü insanların büyük kısmı ürün tüketimi yerine “geri alma baskısı” yaşar ve süreç kırılır.
- Paket fiyatı değil, tekrar eden ürün tüketimi önemlidir.
- Ürün dönüş hızına, müşteri memnuniyetine ve kullanım devamlılığına bakılmalıdır.
- Yüksek paket = yüksek başarı değil; çoğu zaman yüksek risk anlamına gelir.
Paket fiyatına aldanma hatası, sahada binlerce kişinin başlangıç motivasyonunu çökerten en temel tuzaktır.
Kazanç Planını Yanlış Okuma
İkinci büyük hata, kazanç planını gerçekten anlamadan şirket seçmektir. Birçok kişi kazanç planını sadece sponsorun anlatmasıyla değerlendirir; oysa kazanç planı matematik ister, mühendislik ister, analiz ister.
En büyük yanlışlar şunlardır:
- Binary kazanç sisteminde “kol eşitleme” mantığını anlamadan başlamayı kabul etmek.
- Unilevel sistemde derinlik kazançlarının gerçek zamanlamasını görmezden gelmek.
- “%50 kazanç veriyorlar” gibi kulağa hoş gelen ama matematiksel anlamı olmayan cümlelere inanmak.
- Bonus, komisyon ve ekip hacmi arasındaki bağlantıyı okumamak.
Kazanç planını yanlış okuyan kişi, çoğu zaman iki şey yaşar: erken hayal kırıklığı veya aşırı beklenti. Her ikisi de yanlıştır. MLM kazanç planı bir vaat değil, iyi kullanılırsa güçlü bir araçtır. Ancak daha başlangıçta yanlış yorumlanırsa tüm kariyerin temeli hatalı kurulur.
Sponsora Körü Körüne Güvenmek
MLM’de sponsor önemlidir, fakat “sponsor bağımlılığı” çok tehlikelidir. Çünkü insanların önemli bir kısmı şirketi değil, sponsoru seçer. Sonra sponsor aktif olmadığında, ilgisiz davrandığında veya yönlendirmeleri yanlış çıktığında tüm kariyer bunun üzerine çöker.
Yanlış sponsor seçiminin sonuçları şunlardır:
- Bağımsız bir lider olamazsın, sürekli birine bağlı çalışırsın.
- Sponsor bıraktığında senin kariyerin de durur.
- Yanlış strateji, yanlış eğitim modeli tüm ekibini etkiler.
- Mentörün güçlü değilse, senin kişisel markan da güçsüz kalır.
Unutma: Bu bir “ilişki işidir.” Doğru sponsor seni geliştirir; yanlış sponsor seni sadece kendi hedefleri için araç olarak görür.
Sponsor seçerken tek kriter şudur: “Bu kişi gerçek bir lider mi, yoksa sadece paket satmayı mı hedefliyor?”
Ürün Deneyimini Atlamak
Network marketing’in temelinde ürün vardır. Ancak birçok kişi ürünü kullanmadan işe başlar. Bu, yapılabilecek en büyük stratejik hatalardan biridir.
Neden mi?
- Ürünü bilmeyen kişi, güven verici bir sunum yapamaz.
- Müşteriyle ilişkisi zayıf olur; çünkü deneyim yerine ezber bilgi verir.
- Takım kültürü oluşmaz; çünkü ekip lideri örnek olamaz.
- Şirketin uzun vadeli sürdürülebilirliğini yanlış yorumlar.
Ürün deneyimi yoksa, network marketing bir “kâğıt üzerinde iş” haline gelir ve sürdürülebilirlik tamamen biter.
Belgeleri İncelememek
Yeni başlayanların neredeyse %90’ı şirket belgelerini incelemez. Oysa:
- Ticaret sicili
- Resmî kayıtlar
- Yetki belgeleri
- İthalat–ihracat izinleri
- Ürün sertifikaları
bir şirketin gerçekliğini gösteren kritik verilerdir. Belgesiz şirket riskli değildir; tamamen güvensizdir. Belgeleri incelemeyen kişi ise yalnızca “anlatılanı” satın alır. Bu da çoğunlukla yanlış karara götürür.
Şirket Analizi İçin Kontrol Listesi
Doğru şirket seçimi, rastgele bir “beğeni” değil; adım adım ilerleyen analitik bir süreçtir. Aşağıdaki kontrol listesi, profesyonel seçim yapmak isteyen herkes için temel oluşturur.
- Ürün tüketim oranı yüksek mi?
- Tekrar eden satış hacmi var mı?
- Şirket yönetimi şeffaf mı?
- Kazanç planı mantıklı ve sürdürülebilir mi?
- Global büyüme rakamları dengeli mi?
- Liderlik sistemi gerçek mi, yoksa “görüntü” mü?
Bu maddelerin her biri iş modelinin sürdürülebilirliğini belirler.
“Çabuk Karar Verme” Psikolojik Tuzağı
MLM’de insanlar çoğu zaman hızlı karar verir. Çünkü heyecan, sponsor baskısı, sosyal medya algısı ve “fırsatı kaçırma korkusu” birleşince, kişi düşünmeden imza atar.
Bu tuzağın sonuçları:
- Gerçek uyumu görmeden şirket seçmek
- Sonradan “bana uymadı” diyerek motivasyon kaybetmek
- Yanlış beklenti–gerçeklik çatışması yaşamak
Doğru karar yavaş değil; bilinçli karardır.
Yanlış Güven Oluşturma Aşamaları
Birçok kişi ilk görüşmede sponsoruna, şirkete ve ürünlere hızlıca güvenir. Fakat bu güven gerçek değil, duygusaldır. Yanlış güvenin belirtileri:
- Sadece “anlatılana” inanmak
- Veriyi kontrol etmeden kabul etmek
- Şirket geçmişini araştırmamak
Gerçek güven veri ile oluşur; “iyi hislerle” değil.
Risk Körlüğü Davranışı
Risk körlüğü, kişinin içinde bulunduğu coşkudan dolayı tehlikeyi görmemesidir. Network marketing’de risk körlüğü genellikle iki durumda ortaya çıkar:
- Paket satış baskısı
- Liderlik hikâyelerinin etkisi
Bunun sonucunda kişi, kırmızı bayrakları fark etmeden karar verir.
Şirket–Kişi Uyum Analizi
Her şirket her kişiye uygun değildir. Bazı şirketler satış odaklıdır; bazıları tüketim odaklıdır; bazıları sosyal medya ağırlıklıdır; bazıları eğitim kültürünü merkezine alır. Bir kişi bu uyumu analiz etmeden başlarsa, bir süre sonra:
- İş modeli ile çatışır
- Kültür uyuşmazlığı yaşar
- Motivasyonu düşer
Doğru şirket, kişisel stiline uyum sağlayandır.
Gerçek Veri ile Karar Verme Modeli
Profesyonel seçim, hisle değil veriyle yapılır. Bu model üç soruya dayanır:
- “Bu şirket ne kadar büyüyor?”
- “Ürünler gerçekten tüketiliyor mu?”
- “Kazanç planı sürdürülebilir mi?”
Veri analiz edilmeyen kararlar her zaman risklidir.
Otorite Yanılgısı Psikolojisi
Network marketing’de en büyük psikolojik tuzaklardan biri, “popüler kişilere aşırı güvenmek”tir. Otorite yanılgısı şöyle çalışır:
- “Bu lider büyükse şirket de iyidir.”
- “Herkes bu şirkete girmişse, ben de girmeliyim.”
- “Sosyal medyada çok konuşuluyor, demek ki güçlü.”
Bu tamamen hatalıdır. Gerçeklik, popülerliğin arkasına saklanmaz. Lider büyük olabilir, ama şirketin geleceğini belirleyen şey ürün–kazanç–yönetim üçlüsüdür.
Mantık–Duygu Dengesi
MLM şirketi seçerken yapılabilecek en büyük hata, sadece duyguya veya sadece mantığa güvenmektir. En doğru karar, bu ikisini dengelemektir. Mantık analiz eder; duygu yön verir. Ancak duyguya fazla ağırlık verirsen manipüle edilirsin; mantığa fazla ağırlık verirsen motivasyon kaybedersin.
MLM şirketi seçerken yapılan hatalar genellikle acelecilik, yüzeysel araştırma, yanlış sponsorluk ve veri yerine sözlere inanmak üzerine kurulur. Bu rehberde sunulan ELITE kontrol çerçevesiyle hareket edersen, yıllar süren hataları ilk günden engellemiş olursun.
Unutma: Doğru şirket bir ömür kazandırır; yanlış şirket yıllarca geri götürür.
