MLM’de İtirazların Kök Neden Analizi: Root-Cause Modeli

İtiraz konusunu doğru okuduğun anda, davet–sunum–takip üçgeni bambaşka bir seviyeye geçer.
Çünkü sahada duyduğun cümlelerin çoğu gerçek sebep değil, sadece maskedir.

“Zamanım yok.”
“Para yok.”
“Bir düşüneyim.”
“Şu anlık bana göre değil.”

Bunların büyük kısmı bilinç seviyesinde üretilmiş koruma cümleleridir.
Root-Cause Modeli’nin amacı, bu cümlelerin arkasındaki asıl sebebi görmektir.

İtirazların %80’inin Görünmeyen Sebebi

Sahada duyulan itirazların çoğu yüzeyde “mantıklı” görünür; ama asıl dinamik, duygusal karar → mantıksal gerekçe akışıdır.
Yani kişi önce hisseder, sonra o hissi aklında “mantıklı bir cümleye” çevirir.

Bu yüzden, “Benim param yok.” diyen herkes gerçekten parası olmadığı için değil;
“Buna para ayırmaya hazır hissetmiyorum.” dediği için böyle konuşur.

Duygusal vs. Mantıksal İtiraz Ayrımı

İtirazları iki katmanda düşünmek gerekir:

Mantıksal itiraz:
Cümlenin görünen kısmı.
Örnek: “Zamanım yok.”, “Çevrem yok.”

Duygusal itiraz:
Cümlenin arkasındaki gerçek his.
Örnek:
“Başarısız olmaktan korkuyorum.”
“Kendime güvenmiyorum.”
“Kandırılmak istemiyorum.”

Root-Cause Modeli, bu iki katman arasındaki köprüyü kurar:
Ne dediğine değil, neden öyle dediğine bakarsın.

Root-Cause Modelinin Temel Mantığı

Root-Cause (kök neden) analizi, sorunları üç katmanda inceler:

Belirti (Söylenen cümle)

Sebep (Yüzeydeki gerekçe)

Kök sebep (Davranışı üreten temel duygu/inanç)

Belirti – Sebep – Kök Sebep Ayrımı

Basit bir örnekle düşünelim:

Belirti: “Şu an çok yoğunum, zamanım yok.”

Sebep (yüzeydeki): İş + aile + sorumluluklar → program dolu.

Kök sebep (derindeki):
“Bu işe zaman ayırırsam karşılığını alamamaktan korkuyorum.”
veya
“Zamanım değerli, önce senin ve sistemin güvenilir olduğuna emin olmalıyım.”

Eğer sen sadece belirtilere cevap verirsen:
– Zaman yönetimi anlatırsın,
– Örnek planlar gösterirsin,
ama kişi yine de adım atmaz.

Çünkü kök sebep dokunulmamış hâle gelir.

Root-Cause Modeli, her itirazda şu soruyu sorar:

“Bu cümlenin altındaki asıl duygu ne?”

4 Temel İtiraz Kökü

Network Marketing sahasında duyduğun itirazların %80–90’ı, aslında dört kökten birine çıkar:

Zaman

Para

Güven

Yetkinlik (özgüven / yeterlilik)

Zaman – Para – Güven – Yetkinlik

Zaman kökü:
“Hayatım zaten dolu; buna yer açarsam ne olur?” kaygısı.

Para kökü:
“Kaybedersem?” korkusu + “Bu yatırım gerçekten değer mi?” sorusu.

Güven kökü:
Şirket, ürün, sistem, lider, hatta kendi geçmiş tecrübeleriyle ilgili şüphe.

Yetkinlik kökü:
“Ben yapabilir miyim?”, “Bende o karakter yok.”, “İnsanlara bir şey anlatamam.” düşünceleri.

Her yüzey itiraz, çoğunlukla bu dörtlüden birine oturur.
Root-Cause Modeli’nin gücü de burada:
Kategoriyi gördüğünde, iletişim stilini anında ayarlarsın.

Adayın Asıl Problemini Tespit Etme

İtirazı çözmenin ilk adımı, itirazı teşhis etmektir.
Yanlış teşhis → yanlış cevap → güven kaybı.

Bu yüzden Root-Cause yaklaşımı, “ikna etmeye” değil, önce anlamaya odaklanır.

Soru Bazlı Diagnostik Model

Aşağıdaki sorular, yüzeydeki cümleden kök nedene inmene yardım eder.

Örnek senaryo:
Aday: “Şu an zamanım yok.”

Sen direkt “zaman yönetimi anlatırsan” köke inemezsin.
Bunun yerine soru bazlı ilerlersin:

“Zamanım yok” cümlesi → Zaman mı, güven mi, yetkinlik mi?

Diagnostik sorular:

“Zaman olsa, bu model sana mantıklı gelir mi?”

“Aslında bu işe sıcak bakıyorsun da, şu an koşullar mı zor?”

“Endişenin daha çok zaman tarafı mı, yoksa karşılığını alıp alamama tarafı mı?”

Cevaplar sana şunları gösterir:

“Zaman olsa mantıklı.” diyorsa → kök: zaman + önceliklendirme

“Koşullar zor, garanti değil.” diyorsa → kök: güven / para

“Benim kafam dolu, öğrenemem.” diyorsa → kök: yetkinlik

Benzer şekilde “Para yok.” diyen birine şu sorular sorulabilir:

“Bu iş modeli sana mantıklı geliyor mu?”

“Sence sorun işin kendisi mi, yoksa şu anki finansal durumun mu?”

“Şu an yatırım kısmı seni tedirgin eden asıl nokta mı?”

Kişi belki şunu itiraf eder:
“Aslında mantıklı, ama daha önce kaybettiğim için çekiniyorum.”
→ Kök: Güven + geçmiş deneyim travması.

Her Kök Nedene Göre Uygulama Stratejisi

Root-Cause Modeli’nin ikinci kısmı, teşhisten sonra gelir:
Her köke göre ayrı iletişim tasarlamak.

Davranışsal Dönüştürücüler

Şimdi dört kökün her biri için temel yaklaşımı özetleyelim.

ZAMAN KÖKÜ

Kök duygu:
“Zaten çok yoğunum; buna yer açarsam karmaşa artar mı?”

Davranışsal dönüştürücüler:

Komple iş modelini değil, mikro başlangıç göster:
“Günde 30 dakikalık bir test periyoduyla başlayalım.”

“Ek yük” gibi değil, zaman kaldıraçlı model gibi anlat:
“Şu an yaptıklarını bozmadan eklenebilen bir yapı.”

Örnek zaman senaryosu çiz:
“Akşam 21:00–21:30 arası, sadece 3 aksiyona odaklanan bir plan düşün.”

Amaç:
Adayın zihnindeki “zamanım yetmez” hissini,
“Kontrollü ve küçük başlayabilirim.” duygusuna dönüştürmek.

PARA KÖKÜ

Kök duygu:
“Kaybedersem?” korkusu ve “Bu yatırımı gerçekten hak ediyor mu?” sorusu.

Davranışsal dönüştürücüler:

Önce mantığı göster, sonra rakamı:
“Bu işin para kısmından önce, çalışma modelini netleştirelim.”

Sabit bir yatırım değil, senaryolar üzerinden konuş:
“Şu kadarla başlarsak, şu aksiyonlarla şu potansiyel sonuçları hedefleriz.”

Geçmiş mağduriyetleri hafife alma; doğrula:
“Daha önce olumsuz deneyim yaşadıysan, şüphe duyman çok normal.”

Amaç:
“Para kaybederim.” korkusunu,
“Kontrol bende, süreci yönetebilirim.” hissine dönüştürmek.

GÜVEN KÖKÜ

Kök duygu:
“Bu insanlar, bu şirket, bu sistem gerçekten sağlam mı?”

Davranışsal dönüştürücüler:

Önce şeffaflık, sonra referans:
“Bu işin çalışmadığı senaryoları da konuşabiliriz.”
“Eksilerini de artılarını da dürüstçe anlatacağım.”

Aşırı parlatma yerine dengeli çerçeve:
“Bu model herkes için değil; ama şu profillerde çok iyi çalışıyor.”

İspat değil, “kanıt akışı” sun:
– Ürün tarafında veri,
– Şirket tarafında geçmiş,
– Kendi tarafında tutarlılık.

Amaç:
Adayın içinde “Bu kişi beni satmaya değil, bilgilendirmeye çalışıyor.” hissi oluşturmak.

YETKİNLİK KÖKÜ

Kök duygu:
“Ben yapabilir miyim?
Benim karakterim uygun mu?
İnsanlarla konuşamam.”

Davranışsal dönüştürücüler:

Önce modelin kopyalanabilir olduğunu göster:
“Senden mucize beklemiyoruz; sistem zaten hazır.”

“Sen yaparsın” cümlesi yerine, somut yol göster:
“İlk 30 gün boyunca birlikte X, Y, Z adımlarını atacağız.”

Küçük başarı planı oluştur:
“İlk hedefimiz büyük para değil, ilk mikro sonucu görmek.”

Amaç:
“Kendine güvenmiyorum.” duygusunu,
“Denemek için kontrollü bir alanım var.” hissine dönüştürmek.

Root-Cause Modeli’ni özetlersek:

Adayın cümlesini “belirti” olarak gör.

Soru ile altını aç, gerçek kökü bul.

Her kök için ayrı iletişim stratejisi kullan.

Böylece itiraz, senin gözünde “engelleyici” olmaktan çıkar;
teşhis ve hizalama aracına dönüşür.